Nederland is met de invoering van de ‘Wet Veiligheidsregio's’ uit 2010 onderverdeeld in 25 veiligheidsregio's. In die wet is de brandbestrijding, de rampenbestrijding en de crisisbeheersing geregeld. De veiligheidsregio's worden bestuurd door alle burgemeesters van de gemeenten die in de veiligheidsregio liggen. De burgemeester van de gemeente met de meeste inwoners, is de voorzitter van het dagelijks bestuur.
In artikel 39 van de Wet Veiligheidsregio's is geregeld dat in geval van een ramp of crisis van meer dan plaatselijke betekenis, of van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan (de zogeheten GRIP-4-situatie), is de voorzitter van de veiligheidsregio (lees: de burgemeester van de gemeente met de meeste inwoners) bevoegd om namens de gemeenten toepassing te geven aan o.a. diverse wetsartikelen uit de Gemeentewet. De Corona-crisis is een crisis waarvan sprake is in dit artikel. Dit betekent dus dat momenteel de burgemeester van de gemeente met de meeste inwoners, het opperbevel heeft over de bestrijding tegen de ramp. In de veiligheidsregio Zuid-Limburg is dat de burgemeester van Maastricht.
Vervolgens komen we toe aan de Gemeentewet. Hierin is o.a. geregeld dat er gemeente zijn, dat er een gemeenteraad is, een college van burgemeester en wethouders etc. Daarnaast is in de Gemeentewet geregeld dat de burgemeester gaat over de handhaving van de openbare orde. Voor de Corona-maatregelen is artikel 175 Gemeentewet van belang. In dit artikel is geregeld dat in geval van oproerige beweging, andere ernstige wanordelijkheden of van rampen, dan wel van ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de burgemeester bevoegd is alle bevelen te geven die hij nodig acht voor de beperking van het gevaar. Hierbij mag de burgemeester afwijken van gestelde voorschriften (lees: wetten) buiten de Grondwet. In geval van het Corona-virus uiten die bevelen zich in het sluiten van de horeca, de mondkapjesplicht en de anderhalve meter-regel.
Terug naar artikel 39 van de Wet Veiligheidsregio's. Hierin staat namelijk dat indien er sprake is van een ernstige situatie, de GRIP-4-situatie zoals het Corona-virus, niet de burgemeester, maar de voorzitter van de veiligheidsregio bevoegd is om te handhaven. In Zuid-Limburg betekent dit dus dat de burgemeester van Maastricht uitsluitend bevoegd is om verordeningen in te stellen voor de bestrijding van de Corona-crisis.
Ten slotte komen we toe aan het strafrecht. In artikel 443 van het Wetboek van Strafrecht is geregeld dat het overtreden van een noodverordening strafbaar is. De persoon die deze regel overtreedt wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden of geldboete van de tweede categorie (deze is maximaal 4350 euro). Deze boetes worden in de vorm van een strafbeschikking opgelegd. De strafbeschikking is een combinatie tussen straf- en bestuursrecht. Dit houdt in dat de politieagent, boa of marechaussee die de vermeende overtreding vaststelt, ook de straf oplegt. Indien de persoon aan wie de strafbeschikking is opgelegd, het hiermee niet eens is, kan hij binnen twee weken na ontvangst verzet instellen bij de rechter.